Ngày Trở về của Bác sῖ Paul Neis
Ngày 26/6/1887 Bác sῖ Paul Neis đã từ Móng Káy về lại Hà
Nội sau khi hoàn tất trách nhiệm khảo sát đường biên giới Việt Trung và ký kết
các hiệp ước trên biên giới với các ủy viên biên giới Trung Hoa. Vài hôm sau, được Bộ Ngoại Giao cho phép trở
về Pháp qua đường biển Thái Bình Dương Bs Paul Neis đã rời Hà Nội đi HongKong
và tại đȃy ông đã mua vé đi Le Havre xuyên qua Thái Bình Dương, băng ngang nước
Canada bằng đường xe lửa Pacific nối liền hai bờ Thái Bình Dương và Ɖại Tȃy
Dương và sau đó ông đã vượt Ɖại Tȃy Dương về Le Havre một cảng nước Pháp nằm
phía Tȃy Bắc Paris ngày 25/7/1887 gần 2 năm sau khi ông rời cảng Marseilles vào
ngày 20/9/1885 để đi Hà Nội
Kể từ đó, Bs Paul Neis đã không còn trở lại Ɖông Dương
cho đến cuối đời năm 1907, ông đã chết tại một nhà thương quȃn đội tại Nice, miền
Nam nước Pháp.
Chuyện phim Sur
Les Frontieres du Tonkin 1885-1887
Buổi chiều ngày 24/7/1887 một ngày trước khi con tàu
thương mại hàng hải Canada cập bến Le Havre nước Pháp.
Trong căn phòng hạng nhất trên tàu, một người đàn ông trong
quȃn phục Pháp trạc 35 tuổi đang viết những giòng nhật ký “Ngày mai 25/7 tàu sẽ
cập bến Le Havre, gần 2 năm sau ngày mình rời cảng Marseilles để thực hiện nhiệm
vụ được giao phó. Tonkin giờ đȃy xa lắm, nơi chôn giữ biết bao ký ức không thể quên,
những chiều mưa trên biên giới Việt-Trung, những đêm lạnh bên bếp lửa giữa rừng,
những biến cố hiểm nguy giết chết những người bạn…” Ông ngước mắt nhìn lên tấm
bản đồ Tonkin và rồi như thê không chịu đựng nổi ông đã bước ra khỏi phòng đi
trên boong tàu nhìn về một phương trời xa trên biển bao la, mặt trời xuống dần
đến đường chȃn trời trong hoàng hôn. Biển chiều thật đẹp, gió biển lay động vạt
áo chiến trận, sóng xô đẩy ầm ỉ không ngừng và bọt nước biển trắng xóa lấp lánh
trôi dạt xuôi về phía mặt trời.
(hướng Tȃy mặt trời lặn là hướng về bên kia Canada và
Thái Bình Dương về phía Tonkin, con tàu đang vượt Atlantic về phía Ɖông)
Những hình ảnh Tonkin chập chùng trở về trong ký ức của
Bs Paul Neis.
Tonkin ngày ấy.
Sau khi nhận nhiệm vụ của bộ ngoại giao Pháp Bs Paul
Neis cùng các ủy viên khảo sát biên giới và đoàn quȃn nhȃn Pháp và các phu
khuȃn vác An Nam di chuyển đến Ɖồng Ɖăng, một khu phố nhỏ nằm sát biên giới Việt
Trung. Ɖoàn quȃn cưởi ngựa, các phu khuȃn vác đi bộ (khoảng 30-40 người.) Khung
cảnh chung quanh đường đi, những trụ điện ngã nhào, hầm hố chiến đấu của quȃn
Trung Hoa còn rãi rác, những nấm mộ hoang sơ sài,.. Không có nhà cửa dân làng,
xa xa có những lều tranh xơ xác. Những bước chȃn ngựa vẫn đều bước, tiếng thở
phì phò của ngựa,.. Viên chỉ huy đưa ống dòm nhìn xa xa. Các quȃn nhȃn đi đều
bước cẩn thận, các phu khuȃn vác tiếp tục khiêng hành lý và vật dụng quȃn trang
theo đòan.
Khung cảnh Ɖồng Ɖăng …
Quȃn Trung Hoa đã rút khỏi Ɖồng Ɖăng và nhà cửa bị đốt
cháy trơ trụi những trụ cột cháy đen.
………….
“Nhật Ký Trên Biên Giới Việt-Trung 1885-1887 “ chuyển
thành phim được đổi tên “Sur Les Frontiers du Tonkin 1885-1887” là tựa đề
nguyên thủy của tác phẩm của Bs Paul Marie Neis (1852-1907) in trong Le Tour du
Monde 1888.
Một vài hình ảnh liên quan chuyến trở về của Bs Paul
Neis
Mô
hình ải Nam Quan
Ải Nam Quan do người Tàu xȃy dựng với một kiến trúc nhƯ
một cửa hầm của một bức tường thành kéo dài qua hai ngọi núi không cao lắm.
Trên tường thành này có những vị trí che chắn dành cho quȃn trú phòng của ải
Nam Quan. Ải Nam Quan còn mang tên Trấn Nam Quan, rõ ràng người Trung Hoa đã rất
quan tâm đến việc e ngại quȃn Nam nên mới dùng chữ Trấn (trấn giữ, biên trấn,…)
Ải Nam Quan vào năm 1886 khi Bs Paul Neis đến nơi, nó có
vẻ như một cửa hầm, hai tấm hình mà quȃn nhà Thanh vẽ cũng không chứng tỏ nó có
vẻ vῖ đại hay ra dáng một tòa nhà kiến trúc cao ngạo.
Từ những nhận xét trên một mô hình chính xác nhật cho ải
Nam Quan là ảnh trong tác phẩm Sur Les Frontieres du Tonkin 1885-1887 của Bs
Paul Neis. Mô hình này sẽ được chọn lựa cho phim.
Hoàng Hoa,
