Tôi vào Nam thăm gia
đình và bạn bè một ngày cuối năm rực nắng. Sài Gòn vẫn hối hả như bao
lần tôi đã đến. Gia đình tôi bên nội là dân Bắc, bên ngoại là dân Nam,
thế nên từ bé đến giờ tôi chẳng xa lạ gì với mảnh đất này. Mọi lần
đến Sài Gòn, tôi thường cố gắng bỏ thời gian về nghĩa trang thành phố
để thăm mộ ông ngoại tôi.
Lần này đi, tôi chợt
nhớ đến đã đọc đâu đó về nghĩa trang quân đội VNCH cũng nằm tại Biên
Hòa. Gia đình tôi không có người thân nào nằm ở nghĩa trang này, nhưng
tôi rất tò mò muốn đến đây để mắt thấy tai nghe mọi chuyện và để thắp
dù chỉ một nén nhang cho những người đã khuất. Trên đường đi, mặc dù
được bạn bè hướng dẫn tận tình qua điện thoại mọi "thủ đoạn" để có thể
lọt vào nghĩa trang này dù không có người thân bên trong, nhưng tự
dưng tôi nổi lên nỗi tự ái rất lớn.
Tại sao chiến tranh
đã qua lâu mà vào nghĩa trang này lại phải trình chứng minh thư, phải
chứng minh được mình có người thân nằm trong đó, và tệ nhất là không
được chụp ảnh đàng hoàng. Tôi quyết định sẽ chỉ đi vòng ngoài để quan
sát và nhất là lên Đền Tử Sĩ, một nơi hoang tàn chẳng có ai canh gác.
Dù đã biết những điều tệ hại nơi đây qua internet, nhưng quả thật chỉ
khi chứng kiến tận mắt những gì ở Đền Tử Sĩ tôi mới thấu hiểu phần nào
nỗi đau của biết bao gia đình có người thân nằm lại nơi này. Đền nằm
trên một gò đất cao án ngữ ngay trước nghĩa trang, phía trước là cổng
tam quan vẫn còn mờ mờ dòng chữ gì đó không đọc được nữa.
Tôi về tra lại trên
mạng mới biết đó là dòng chữ "Vì nước hi sinh" và "Vì dân chiến đấu".
Theo những ảnh chụp trước 1975 còn lại trên mạng thì cảnh quan nơi này
thay đổi thật nhiều. Cả khu gò phủ kín một rừng cây được trồng chắc
mới gần đây thôi. Lần theo những bậc bê tông phủ dày lá khô, tôi bước
lên khu đền mà lòng thầm kinh ngạc vì sao những cấu trúc xây dựng này
có thể bền bỉ tồn tại đến bốn mươi năm dù không có người chăm sóc.
Bên trong đền, ngoài một cái bàn gỗ dựng tạm làm ban thờ là đống chăn
chiếu bẩn thỉu, chắc của một người vô gia cư nào đó tá túc qua ngày.
Ngày xưa nơi đây từng là chỗ cử hành những nghi lễ trọng thể để tưởng
nhớ người đã khuất, giờ bẩn thỉu hoang tàn không khác xó chợ hoang.
Tôi
và người bạn đi cùng không dám dọn dẹp kê đặt lại gì nhiều, chỉ dâng
hoa và thắp tạm nén hương mong những người còn nằm lại ngậm cười nơi
chín suối.
Dẫu biết chỉ là hành động tượng trưng, nhưng thôi thì quét chút lá quanh đền cho mát lòng những người đã khuất.
Rời khỏi khu đền,
chúng tôi đi một vòng vào sâu phía trong nghĩa trang. Người ta đã xây
chặn giữa Đền Tử Sĩ và khu chôn cất một nhà máy nước có tên là Bình
An. Cả khu nghĩa trang được xây kín tường cao 3m, bên trên có hàng kẽm
gai lởm chởm trông không khác gì trại tù. Xe đưa chúng tôi lướt qua
khu kiểm soát, ngoài cổng đề tên là Nghĩa trang nhân dân Bình An, phía
trong thấp thoáng vài ngôi mộ. Nếu tôi cố vượt qua cổng này vào bên
trong thì chắc chắn phải trình chứng minh thư, phải ghi tên vào sổ,
phải chịu sự giám sát của nhân viên an ninh và sẽ không thể nào đàng
hoàng nâng máy lên chụp bất cứ thứ gì. Đó là điều tôi đã được bạn bè
cảnh báo trước và tôi không thể chấp nhận được! Tôi đi thăm nghĩa
trang chứ có phải đi thăm tù đâu mà phải như vậy!
Vậy mà bao năm qua,
gia đình những người đã khuất vẫn phải nín nhịn, vẫn phải xin xỏ chính
quyền để thực hiện những quyền rất chính đáng của mình là được ra vào
để thăm nom săn sóc phần mộ người thân nằm lại nơi này. Những người
nằm xuống trong nghĩa trang này dù lý tưởng của họ là đối lập với nhà
nước hiện nay, nhưng họ cũng là người Việt Nam, cũng là cha là ông của
biết bao gia đình, mộ phần của họ đáng được hưởng sự chăm sóc của
người thân. Tôi tự hỏi một chính thể với đầy đủ sức mạnh trong tay mà
sao lại sợ họ thế? Sao nỡ cầm tù kể cả khi họ đã chết? Đến ngay cả
những lính Trung Quốc xâm lược biên giới phía Bắc năm 1979, khi chết
vô danh trên đất Việt cũng được quy tập chôn cất trong bao nghĩa trang
đàng hoàng khắp miền núi phía Bắc? Sao người Việt với nhau mà nỡ đối
xử tàn tệ đến mức kinh hoàng như vậy? Còn nhiều câu hỏi nữa cứ luẩn
quẩn trong đầu tôi trên đường về, nhưng chắc chắn một điều là chính
sách hòa giải dân tộc sẽ không thể thành công nếu nhà nước cứ hành xử
như thế này.
Chiến tranh đã lùi
qua lâu mà vết thương trong lòng dân tộc hình như vẫn chưa khép lại.
Khi tôi đăng một số bức ảnh chuyến đi thăm nghĩa trang này lên
Facebook cách đây mấy hôm thì lập tức nhận được vô số phản hồi trái
chiều. Người thì rất hoan nghênh, người thì lại phê phán cho rằng tôi
là thằng cộng sản con, là kẻ cơ hội làm chuyện chính trị. Tôi nghĩ các
bạn có ý phản đối tôi không cần phải nặng nề như vậy. Chính thể Việt
Nam Cộng Hòa dẫu gì cũng đã là quá khứ. Chiến tranh đã kết thúc gần
bốn mươi năm và chúng ta vẫn phải chung sống với nhau. Điều quan trọng
cần làm là nhìn nhận quá khứ, giải quyết tồn tại và hướng tới tương
lai. Một mặt cứ sống trong hận thù, phân biệt Nam Bắc thì không thể
cùng chấn hưng đất nước được. Mặt khác, phải dũng cảm bỏ qua khác biệt
để bắt tay nhau cùng phá bỏ tất cả những điều phi lý, những điều đi
ngược lại giá trị nhân bản của dân tộc này. Hãy đi từng bước nhỏ, từng
việc cụ thể như việc phá bỏ chế độ kiểm soát nghĩa trang quân đội Biên
Hòa giống một trại tù. Hãy lên tiếng, hãy làm trong khả năng mà bạn
có thể chịu đựng được. Không bắt đầu thì mãi mãi chẳng bao giờ có đổi
thay./.
Nguyễn Lân Thắng
(RFA Blog's)